Κάθε συμφωνία χωρίς πρόβλεψη για το χρέος, είναι αποτυχημένη!

Του Γιάννη Σιάτρα


Ένα σοβαρό πρόβλημα με τους πολιτικούς που διαπραγματεύονται εθνικά θέματα είναι ότι είτε δε μπορούν, είτε αρνούνται να δουν τις μακροχρόνιες επιδράσεις που έχουν για τη χώρα τα όσα συνομολογούν και υπογράφουν.

Αντιλαμβάνομαι βέβαια ότι αυτό έχει να κάνει με τη βραχυχρόνια θεώρηση των πραγμάτων από την πλευρά τους και με το συνυπολογισμό των βραχυχρόνιων πολιτικών ωφελειών ή ζημιών. Όμως, καθώς οι διακρατικές συμφωνίες δεσμεύουν τη χώρα για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα, η πρακτική αυτή συχνά προκαλεί καταστροφικά αποτελέσματα τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις γίνονται ορατά πολύ αργότερα. Το πρόβλημα αυτό συνδέεται άμεσα με την πολιτική κουλτούρα κάθε χώρας, το επίπεδο της Δημοκρατίας και τη γενικότερη λειτουργία των Θεσμών.

Η χώρα μας, δεκαετίες τώρα, είναι θύμα αυτής της συμπεριφοράς. Στο πρόσφατο παρελθόν, κατά τη διαχείριση της ελληνικής οικονομικής κρίσης, τραγικά λάθη σε κρίσιμες στιγμές, έφεραν τη χώρα σε δυσχερέστατη θέση και την παρέδωσαν χειροπόδαρα δεμένη στις διαθέσεις των δανειστών, περιορίζοντας σημαντικά τις κάθε φορά διαθέσιμες επιλογές.

Στη Σύνοδο Κορυφής της Δευτέρας 22 Ιουνίου, η ελληνική πλευρά, για μία ακόμη φορά έπεσε στην παγίδα του "να τα δώσει όλα”, χωρίς να πάρει κάτι ουσιαστικό, πέραν από τη μη πραγματοποίηση της απειλής της διακοπής της τραπεζικής χρηματοδότησης. Στην ίδια παγίδα είχαν πέσει και ο Γιώργος Παπανδρέου όταν την άνοιξη του 2010 συμφωνούσε στη διάσωση των ευρωπαϊκών τραπεζών χωρίς να υπάρξει κάποια πρόβλεψη για το ελληνικό χρέος, αλλά και ο Αντώνης Σαμαράς το Νοέμβριο του 2012 όταν συναίνεσε στο δεύτερο PSI (όταν κουρεύτηκαν τα ομόλογα των τραπεζών κατά 62% και χάθηκαν από τα κεφάλαια των τραπεζών 13,1 δισ. τα οποία αργότερα επιβάρυναν τους Έλληνες φορολογούμενους) με αντάλλαγμα μία αφηρημένη αναφορά ότι η Ευρωζώνη θα... εξετάσει την ανάγκη λήψης νέων μέτρων για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους. Κάτι που βέβαια ποτέ δε συνέβη.

"Το ζήτημα του χρέους δεν αποτελεί αντικείμενο των σημερινών συζητήσεων” ανέφερε κοφτά ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ προχθές, σε ερώτηση δημοσιογράφου. "Το θέμα του χρέους θα συζητηθεί αργότερα” ψέλλισαν η κα Μέρκελ και ο κ. Ολάντ.

Και όμως, το χρέος είναι το κλειδί όλων. Το χρέος καθορίζει -και θα καθορίζει και στις επόμενες δεκαετίες- το πόσους τόκους θα πληρώνουμε. Το χρέος θα είναι ο ρυθμιστής των δαπανών (και συνεπώς και των εσόδων) του Προϋπολογισμού. Το χρέος θα αποτελεί το σημείο αναφοράς σε κάθε οικονομική, ή ακόμη και πολιτική εξέλιξη. Χωρίς λύση στο χρέος, η Ελλάδα δε θα μπορέσει ποτέ να προγραμματίσει κάτι σοβαρό και σταθερό, καθώς θα παραμένει πάντα έρμαιο των δανειστών. Κανείς σοβαρός επενδυτής δε θα έρθει στη χώρα (παρά μόνον τα "αρπακτικά”) αφού, για αρκετά ακόμη χρόνια, σε κάθε κρίση των σχέσεών της με τους δανειστές (για οποιοδήποτε ζήτημα) η χώρα θα απειλείται με χρεοκοπία και με έξοδο από το ευρώ. Πάντα θα υπάρχει η αγωνία της επόμενης μέρας και πάντα θα υπάρχει η απειλή των κλειστών τραπεζών και των capital controls.

Η ιστορία των "χρηματοδοτικών κενών” δεν πρόκειται να κλείσει μετά το 2016. Αντίθετα, οι χρηματοοικονομικές ανάγκες αυξάνονται συνεχώς και κορυφώνονται στην περίοδο 2021 – 2024, όταν οι ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους εκτοξεύονται σε δυσθεώρητα ύψη, αφού -καθώς θα έχει λήξει η 10ετής περίοδος χάριτος που ισχύει σήμερα- θα γίνουν απαιτητοί οι τόκοι του χρέους που έχουμε σήμερα προς τις κυβερνήσεις των χωρών της Ευρωζώνης. Και ας μην κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας ότι το 2021 απέχει ακόμη μακριά -γι' αυτό άλλωστε και όταν οι πολιτικοί μιλούν για την ετήσια δαπάνη τόκων ...ξεχνούν να συμπεριλάβουν και τους τόκους που τρέχουν μεν, αλλά -λόγω της περιόδου χάριτος- δεν εμφανίζονται στους λογαριασμούς (περίπου 4,1 έως 4,3 κάθε έτος, ή περίπου 43,0 έως 45,0 δισ. "κρυφό” χρέος για τη δεκαετία έως το 2024).

Με βάση έγγραφο του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, που κατατέθηκε το Φεβρουάριο του 2014 στη Βουλή ως απάντηση σε ερώτηση βουλευτού, τα χρεολύσια και οι τόκοι του δημοσίου χρέους, ως το έτος 2030, εκτιμώνται ως εξής (σε δισ. ευρώ):


Έτος 2015: χρεολύσια 16,018 - τόκοι 5,878
Έτος 2016: χρεολύσια 7,075 - τόκοι 6,028
Έτος 2017: χρεολύσια 7,480 - τόκοι 6,405
Έτος 2018: χρεολύσια 4,672 - τόκοι 6,590
Έτος 2019: χρεολύσια 9,949 - τόκοι 6,622
Έτος 2020: χρεολύσια 7,052 - τόκοι 6,360
Έτος 2021: χρεολύσια 7,169 - τόκοι 10,956
Έτος 2022: χρεολύσια 8,873 - τόκοι 24,489
Έτος 2023: χρεολύσια 11,186 - τόκοι 17,551
Έτος 2024: χρεολύσια 10,864 - τόκοι 13,641
Έτος 2025: χρεολύσια 8,795 - τόκοι 9,030
Έτος 2026: χρεολύσια 8,569 - τόκοι 8,642
Έτος 2027: χρεολύσια 8,453 - τόκοι 8,215
Έτος 2028: χρεολύσια 8,060 - τόκοι 7,779
Έτος 2029: χρεολύσια 7,308 - τόκοι 7,290
Έτος 2030: χρεολύσια 7,329 - τόκοι 6,853

Στα ποσά αυτά, δεν περιλαμβάνονται τα έντοκα γραμμάτια, τα οποία τώρα ανέρχονται περίπου σε 14,5 δισ. και τα οποία αναχρηματοδοτούνται κάθε τόσο από τις ελληνικές τράπεζες, αφαιρώντας υπέρ-πολύτιμη ρευστότητα από την πραγματική οικονομία και τα οποία αναμένεται να αυξηθούν κατά το επόμενο διάστημα. Επίσης, δε συμπεριλαμβάνεται το δάνειο των 3,0 δισ. ευρώ από τη διάθεση 5ετών ομολόγων με επιτόκιο 4,95% τον Απρίλιο του 2014 (το δάνειο αυτό επιβαρύνει κατά 250 εκατ. ευρώ την ετήσια δαπάνη τόκων και αυξάνει τα χρεολύσια του 2019 κατά 3,0 δισ. ευρώ).

Πιστεύει άραγε κάποιος ότι θα μπορέσει η χώρα να δανειστεί (από οπουδήποτε) το ποσό των τουλάχιστον 35 δισ. ευρώ που θα χρειαστεί κατά το 2021; (18,1 δισ. από χρεολύσια συν τόκους, συν 17 δισ. από έντοκα). Ή, ακόμη χειρότερα, το ποσό των 50 δισ. ευρώ κατά το 2022; Χωρίς στα ποσά αυτά να συμπεριλαμβάνονται άλλα δάνεια που τυχόν θα συνάψει η χώρα έως τότε.

Δεν ξέρω εάν στα επόμενα χρόνια θα υπάρξει άλλη κατάλληλη ευκαιρία για να τεθεί το θέμα της διαγραφής ή της αναδιάρθρωσης του χρέους με αξιώσεις. Δε ξέρω εάν στο μέλλον θα μπορέσει να "απειληθεί” η Ευρωζώνη, όπως "απειλήθηκε” τώρα από τον κ. Τσίπρα. Η εμπειρία έχει αποδείξει ότι, κάθε χρόνος που περνά οι όροι των διαπραγματεύσεων γίνονται όλο και περισσότερο σε βάρος μας. Οι δανειστές, είναι όλο και περισσότερο έτοιμοι για το "ελληνικό ατύχημα”.

Έστω και την τελευταία στιγμή, ο Πρωθυπουργός θα πρέπει να πετύχει λύση για το χρέος και να αποσπάσει κάτι συγκεκριμένο. Διαφορετικά, οποιαδήποτε συμφωνία θα είναι ετεροβαρής, ασταθής και θνησιγενής. Και σύντομα θα την ξαναβρούμε μπροστά μας.


* Ο κ. Γιάννης Σιάτρας, είναι οικονομολόγος και επικεφαλής του Κινήματος Πολιτών "Έλληνες Φορολογούμενοι”.