ΛΑΖΑΙΟΙ. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΛΕΦΤΩΝ ΚΑΙ ΑΡΜΑΤΟΛΩΝ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΣΤΟ ΑΡΜΑΤΟΛΙΚΙ ΤΗΣ ΠΙΕΡΙΑΣ!!

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδοτική Αθηνών Α.Ε. τομ. ΙΑ’) γράφονται τα εξής: «Από τους επιφανέστερους κλεφταρματολούς της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας ήταν οι Λαζαίοι, με γενάρχη τον Λάζο και έδρα τη Μηλιά, κοντά στην Κατερίνη. Περισσότερο γνωστοί ήταν οι γιοι του, γεννημένοι μετά το 1770, οι ονομαζόμενοι Λαζαίοι ή Λαζόπουλα, Γιάννης, Λιόλιος, Δήμος και Κώστας, οι οποίοι ήταν πολύ συμπαθείς στους αρματολούς
γιατί διακρίνονταν για το ήθος, τη φρόνηση και την ανδρεία τους… ώστε να προκαλούν τον φόβο στον Αλή πασά των Ιωαννίνων… Γι’ αυτό περίμενε με υπομονή την κατάλληλη ευκαιρία για να τους εξοντώσει….»

Οι Λαζαίοι ήταν οικογένεια κλεφτών και αρματολών, που έδρασαν στην ευρύτερη περιοχή του Ολύμπου αλλά και στη θάλασσα, πριν από την Επανάσταση του 1821 και 400 τουλάχιστον μέλη της θυσιάστηκαν στον Αγώνα. Το όνομά τους φέρει ο Πολιτιστικός Σύλλογος της Κάτω Μηλιάς Πιερίας.


Γενάρχης της οικογένειας θεωρείται ο Έξαρχος Τόλιος Λάζος (περίπου 1705-1800), με καταγωγή από την Ελασσόνα , ο οποίος ανέλαβε επικεφαλής των καπεταναίων στο αρματολίκι της Πιερίας, με έδρα τη Μηλιά Πιερίας. Πιθανή είναι ωστόσο, η καταγωγή της οικογενείας και από την Έδεσσα[1]. Ο Τόλιος Λάζος έλαβε μέρος στην επιτυχημένη επιχείρηση στην Κάλλιανη (Αιανή σήμερα) μαζί με άλλους κλέφτες. Αποτέλεσμα της επιχείρησης ήταν η λεηλασία του τσιφλικιού και η αρπαγή 94 φορτωμάτων ζώων με πλούσια λεία. Στα Ορλωφικά, συγκρούστηκε με τους Τούρκους και αναγκάστηκε να καταφύγει στοΑιτωλικό. Έπειτα από τρίμηνη πολιορκία, κατάφερε να αντισταθεί και να επιστρέψει στα λημέρια του στον Όλυμπο. Απέκτησε 4 γιους:
Γιάννης Λάζος: Σφάχτηκε στον Τύρναβο (1813) από το Βελή Πασά, μαζί με 36 άλλα μέλη της οικογένειας των Λαζαίων. Ο γιος του, Τόλιος, γλίτωσε την ομαδική σφαγή επειδή ήταν 12 ετών και αργότερα έγινε χιλίαρχος στο Θεσσαλομακεδονικό Σώμα. Πέθανε νέος στις 15 Φεβρουαρίου 1836. Ο γιος του, Γιάννης, σκοτώθηκε το 1835 σε συμπλοκή με Γκέγκηδες έξω από το Λιβάδι.
Λιόλιος Λάζος: Απαγχονίστηκε το 1815 στην Πόλη, μαζί με τους 2 γιους του
Δήμος Λάζος: Σκοτώθηκε στη Μηλιά από το Βελή Πασά. Κατά μία άλλη εκδοχή, σουβλίστηκε στη Μαλαθριά, σημερινόΔίον Πιερίας.
Κώστας Λάζος: Στάλθηκε από το Βελή Πασά στα Γιάννενα, όπου ανασκολοπίστηκε από τον Αλή Πασά






Στη συνέχεια, τα μέλη της οικογένειας ταυτίστηκαν με τον αγώνα τους κατά του Αλή Πασά. Έτσι, οι Λαζαίοι έγιναν και κουρσάροι, με κέντρο δράσης τις Σποράδες, όπου μεταφέρθηκαν με τις οικογένειές τους. Στα 1795 καταφέρνουν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τον Παγασητικό και επιστρέφουν στα βουνά όταν ο οργισμένος Αλή πασάς στέλνει τους γιους του, Βελή και Μουχτάρ, με σκοπό να συντρίψουν τους Λαζαίους. Έπειτα, έγινε προσωρινή εκεχειρία με τον Αλή, ως το 1804, οπότε επιδεινώνονται ξανά οι σχέσεις της Ρωσίας με την Τουρκία. Οι Λαζαίοι έγιναν ξανά κουρσάροι και ενώθηκαν με το ρωσικό στόλο, νικώντας την τουρκική αρμάδα στην Τένεδο, το 1807. Την ίδια χρονιά σκοτώθηκε ο Νικοτσάρας, στενός συνεργάτης των Λαζαίων και μέχρι το 1812 η δράση τους συνεχίστηκε στα βουνά.






Η ηρωική οικογένεια βρήκε το θάνατο σε ενέδρα του Αλή Πασά, ο οποίος έπεισε να μεταβούν στα Ιωάννινα για διαπραγματεύσεις οι Λιόλιος και Κώστας Λάζος μαζί με τον 12χρονο Τόλιο Λάζο, γιο του Γιάννη Λάζου, που ήταν ο πρωτότοκος γιος του γενάρχη της οικογένειας, Λάζου. Το 1813 ο Αλής έστειλε το γιο του Βελή στη Μηλιά της Πιερίας, όπου σκοτώθηκε ο Δήμος Λάζος, πολεμώντας κατά του κατακτητή. Διασώθηκαν ο Λιόλιος και ο 12χρονος Τόλιος, ενώ τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στον Τύρναβο και έπειτα στη Λάρισα. Η καταστροφή της ιστορικής οικογένειας συντελέστηκε στο "μακελείο" της Λάρισας, όπου σφαγιάστηκαν. Ο Κώστας Λάζος κατακρεουργήθηκε στα Ιωάννινα και η γυναίκα του Λιόλιου ήταν αιχμάλωτη του Αλή. Ο Λιόλιος έγινε ξανά πειρατής και πολιορκήθηκε στην Πάρο από τον Ομέρ Πασά της Καρύστου. Πιάστηκε και οδηγήθηκε στο Σουλτάνο, όπου απαγχονίστηκε. Η οικογένεια του Λιόλιου μαζί με 50 ακόμα συγγενείς του αιχμαλωτίστηκε και όλοι μαζί κάηκαν στα αμπάρια της τούρκικης ναυαρχίδας, η οποία ανατινάχθηκε από τον Κανάρη, το 1822. Ο Μητροπολίτης Χίου κατόρθωσε να εξαγοράσει μόνο τους 2 ανήλικους γιους του Λιόλιου, τον Τόλιο Λάζο και το Δήμο Λάζο.


Ο γιος του Αλή Πασά, Βελής από τα Τρίκαλα έφτασε στην Ραψάνη στους πρόποδες του Ολύμπου. Ο Βελής φτάνοντας έδωσε αμέσως εντολή να γίνει πανηγύρι. Παράλληλα διέταξε να πιαστούν οι Λαζόπουλοι και να αποκεφαλιστούν επί τόπου. Ενώ το πανηγύρι φούντωνε, οι τρεις Λαζόπουλοι μαζί με άλλους τριάντα έξι συγγενείς τους βρήκαν φρικτό θάνατο




Στα χρόνια τους έδρα του αρματολικιού έγινε το Λιβάδι Ελασσόνας. Ο Τόλιος (1803-1878) ξαναδημιούργησε με τον αδερφό του το αρματολίκι του Ολύμπου, το 1826 και κατέφυγαν το 1841 στη Νέα Πέλλα Αταλάντης. Ο Δήμος (1804-1865) έλαβε μέρος , όπως και ο αδερφός του, στην Επανάσταση της Θεσσαλίας. Γιοι του Δήμου ήταν ο Γιάννης Λάζος , γιατρός (1839-1921) και ο στρατιωτικός Αλέξανδρος Λάζος (1844-1925). Οι δύο αυτοί Λαζαίοι πολέμησαν στην Επανάσταση του Ολύμπου (1878).






Η λαϊκή Μούσα εξύμνησε τα ηρωικά κατορθώματα των Λαζαίων, η ιστορία και η δράση των οποίων τροφοδότησε δημοτικά τραγούδια, όπως αυτό το απόσπασμα:

Τι’ ναι τούτο το κακό ,που πάθαμε οι Λαζαίοι;

Μας χάλασε ο Βελή Πασάς, μας έκαψε τα σπίτια,

μας πήρε τις γυναίκες μας, μας πήρε τα παιδιά μας.